Λίγα λόγια για το Πείραμα... 

Λίγα λόγια για την ιστορία του πειράματος

  Ο Ερατοσθένης (3ος π.Χ. αιώνας) ήταν Διευθυντής της μεγάλης Βιβλιοθήκης

της Αλεξάνδρειας, όπου σε έναν πάπυρο διάβασε ότι το μεσημέρι της 21ης

Ιουνίου (θερινό ηλιοστάσιο), στα νότια όρια της πόλης Συήνη (Ασσουάν), οι

κατακόρυφοι στύλοι δεν ρίχνουν καθόλου σκιά και ο Ήλιος καθρεφτίζεται

ακριβώς στον πυθμένα ενός πηγαδιού (δηλαδή, βρίσκεται στο Ζενίθ του τόπου).

Ως επιστήμονας, λοιπόν, ο Ερατοσθένης διερωτήθηκε, εάν συμβαίνει το ίδιο

ταυτόχρονα και σε μια άλλη πόλη πχ. στην Αλεξάνδρεια. Όμως στην

Αλεξάνδρεια, κατά την ίδια μέρα και ώρα, οι κατακόρυφοι στύλοι έριχναν σκιά.

Αν η Γη ήταν επίπεδη, οι κατακόρυφοι στύλοι στις δυο πόλεις θα ήταν

παράλληλοι και θα έπρεπε και οι δυο να ρίχνουν σκιά. Αφού, λοιπόν, αυτό δεν

είναι αλήθεια, τι μπορεί να συμβαίνει; Την απάντηση έδωσε ο Ερατοσθένης

υποστηρίζοντας ότι η επιφάνεια της Γης δεν είναι επίπεδη αλλά σφαιρική. Αυτό

το συμπέρασμα είναι, προφανώς, θεμελιώδους σημασίας και επιπλέον

επέτρεψε στον Ερατοσθένη να προσδιορίσει την ακτίνα και το μήκος της

περιφέρειάς της Γης. Πραγματικά, από το μήκος της σκιάς υπολογίζεται αμέσως

η διαφορά των γεωγραφικών πλατών των δύο πόλεων, ίση περίπου με 7

μοίρες. Επειδή η απόσταση των δύο πόλεων ήταν γνωστή από αφηγήσεις

βηματιστών και ίση περίπου με 800 Km (φημολογείται ότι ο Ερατοσθένης

μίσθωσε βηματιστές για τη μέτρησή της), η περιφέρεια της Γης υπολογίστηκε

περίπου ίση με 40000 Km.

Αυτή είναι η σωστή απάντηση και ο Ερατοσθένης την έδωσε χρησιμοποιώντας

ως μόνα εργαλεία ράβδους, μάτια, πόδια, μυαλό με απλότητα σκέψης και

επινοητικότητα. Το λάθος στον υπολογισμό ήταν μόνο 2%, ένα πραγματικά

αξιοσημείωτο επίτευγμα για περίπου πριν από 2,5 χιλιετίες. Άρα, ο

Ερατοσθένης ήταν ο πρώτος άνθρωπος που μέτρησε τις διαστάσεις του

πλανήτη Γη, γι' αυτό και θεωρείται δημιουργός της μαθηματικής γεωγραφίας.

  Η εαρινή ισημερία τη Τετάρτη 20 Μαρτίου 2019 σηματοδοτεί την αρχή της

άνοιξης. Την ημέρα αυτή ο Ήλιος βρίσκεται κάθετα πάνω από τον ισημερινό της

Γης και η διάρκεια της ημέρας είναι περίπου ίση με της νύχτας.

  Τα ΕΚΦΕ Σερρών, Πιερίας, Λακωνίας, Κω, Θεσπρωτίας και Αργολίδας, σε

συνεργασία με το Iνστιτούτο Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών

Εφαρμογών & Τηλεπισκόπησης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, την

υποστήριξη της Πανελλήνιας Ένωσης Υπεύθυνων ΕΚΦΕ (ΠΑΝΕΚΦΕ) και την

έγκριση του Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, διοργανώνουν

την Τετάρτη 20 Μαρτίου 2019 (Εαρινή Ισημερία), δράση με τίτλο «Το Πείραμα

του Ερατοσθένη για τον υπολογισμό της ακτίνας της Γης - 2019». 

    Η διαδικασία των παρατηρήσεων, των μετρήσεων και των υπολογισμών

υπεισέρχεται στη γνωστική περιοχή αρκετών σχολικών μαθημάτων όπως η

Φυσική, η Γεωγραφία, τα Μαθηματικά, η Πληροφορική κλπ.    

  Η δράση με τίτλο: «Το Πείραμα του Ερατοσθένη για τον υπολογισμό της

ακτίνας της Γης» δίνει την ευκαιρία σε μαθητές από σχολεία όλης της Ελλάδας

να υπολογίσουν την περιφέρεια της Γης επαναλαμβάνοντας το διάσημο

πείραμα του αρχαίου Έλληνα μαθηματικού, αστρονόμου και

φιλοσόφου Ερατοσθένη.

  Βασικός στόχος της δράσης είναι η ανάδειξη του πειράματος, ως

αναπόσπαστου συστατικού της εκπαιδευτικής διαδικασίας, μέσα από την

συμμετοχή μαθητών και εκπαιδευτικών σε βιωματικές και συνεργατικές

ανακαλυπτικές δραστηριότητες. 

   Με τη χρήση απλών μέσων, όπως ένας χάρακας ή μία μεζούρα μέτρησαν το

μήκος της σκιάς μίας ράβδου, ακριβώς την ώρα του τοπικού μεσημεριού. Στη

συνέχεια, με βάση της μετρήσεις τους μέτρησαν τη γωνία που σχηματίζουν οι

ηλιακές ακτίνες με τη ράβδο, ώστε να καταλήξουν στον υπολογισμό της

περιφέρειας της Γης. Με αυτόν τον τρόπο οι μαθητές αναβίωσαν στην αυλή του

σχολείου μας την ιστορική μέτρηση που o έκανε Έλληνας

μαθηματικός Ερατοσθένης (276 π.Χ.–194 π.Χ.)πριν από περίπου 2.250

χρόνια στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Ο Ερατοσθένης με  αυτό το πείραμα

που συγκαταλέγεται ανάμεσα στα ομορφότερα πειράματα στην Ιστορία της

Επιστήμης, μέτρησε με εξαιρετική ακρίβεια για την εποχή του, την περιφέρειά

της.